TEKNİK BİLGİLER
Isı ve Isı Tekniği ile İlgili Teknik Terimler Sözlüğü

Isı Tekniğinde Kullanılan Teknik Terimler Sözlüğü

Adam deliği:
Buhar kazanlarının su tarafının kontrol ve temizliği için kullanılan kapak.(menhol)

Adyabatik süreç: Sistem sınırı boyunca ısı ve kütle transferi olmadan gerçekleşir. Adyabatik alev sıcaklığı demek çevreye ısı ve kütle kaybı olmadan alevin ulaşacağı sıcaklıktır.

Alçak su seviyesi: Buhar kazanı içindeki işletme şartlarındaki su seviyesinin asgari seviyeden daha aşağı düştüğünde ısıtma yüzeyleri sıvı su yerine buhara maruz kalır. Kazanın alev gömleği (külhanı) sıcaklığı kolayca 1000 °C'yi geçebilir. Daha fazla ısınırlarsa, çelik gücünü kaybeder ve plastik olarak deforme olur, yani su basınçla külhanı içeri doğru iter. Bu duruma külhan çökmesi denir.

Alev Duman Borulu Kazan: Yanma gazları, kazanın ısı transfer yüzeylerinden, geçiş yaparken taşınım ile ısısını suya intikal ettirir. "duman borulu" kazanlar olarak da bilinen iç basınca dayanacak yeterli mukavemete sahip bir gövde ile çevrilidir. Kısacası duman, borular içinden geçerek bacaya ulaşır.

Alkalinite: Sudaki karbonat, bikarbonat, hidroksit ve silikat veya fosfat miktarı; milyonda parça olarak kalsiyum karbonat olarak belirlenmiştir. Diğer bir değişle suyun asitleşmeye direnme kapasitesidir.

Alt blöf: Buhar kazanında su buhar fazına geçerken, besleme suyunda bulunan sudan ağır katı maddeler  kazanın dibine çöker. Birikmelerine izin verilirse kazanın verimine ve işletme durumunda tehlike oluşturabilirler. Belirli periyodik aralıklarla kazanın altında bulunan bir valf açılarak çıkarılırlar. Kazan içindeki basınç daha sonra katıları bir miktar kazan suyuyla birlikte dışarı atar. Otomasyonlu otomatik blöf vanaları ile bu işlem operator gerektirmeden yapılabilir.

Arka Cehennemlik: Kazanın külhanı sonunda yanma gazlarını akışın tersine çevrilmesine sağlayan bir arka cehennemlik yapılır.

Asitlik: Suda hidrojen iyonları vermek üzere hidrolize olan serbest karbon dioksit, mineral asitler ve tuzların (özellikle sülfatlar veya demir ve alüminyum) miktarını temsil eder; asit litresi başına Miliekivalen eşdeğeri veya kalsiyum karbonat olarak ppm asitliği veya hidrojen iyonu konsantrasyonunun ölçüsü olan pH olarak rapor edilir.

Atık ısı: Atmosfere atılan yanıcı olmayan gazlarda bulunan hissedilir ısı.

Basınç düşürme vanası: Buhar kullanılan Endüstriyel tesislerde prosesin belli bölgelerinde farklı buhar basınçlarına ihtiyaç duyulur. Düşük basınç istenen bölgelerde basınç düşürme valfi kullanılarak buhar istenen basınca düşürülerek kullanılır.

Besi Suyu Pompası: Buhar Kazanları gövdesindeki eksilen suyu tamamlamak için sürekli besleme suyuna ihtiyaç duyarlar. Buhar kazanlarındaki eksilen suyu tamamlamaya yarayan cihazlara besi suyu pompaları denir. Kazan besi suyu pompaları, kazandaki buhar basıncını yenebilecek yeterli basıncı ve istenen su debisini tamamlayacak kapasitededir.

Blöf Tankı: Çözünmüş katılar (TDS), blöf veya alt blöf şeklinde bir kazandan atılan su, yüksek basınç ve sıcaklıktadır. Blöfün güvenli bir şekilde bertaraf edilebilmesi için hem sıcaklık hem de basıncın güvenli bir şekilde dağıtılması gerekir. Bu, bir blöf tankında, yani kısmen suyla dolu ve atmosfere açılan büyük bir havalandırmaya sahip bir basınçlı kapta yapılır. Blöf tanka girdiğinde bir miktar buhar atılır ve atmosfere verilir. Geri kalan soğuk su ile karıştırılır ve süzülmek üzere boşaltılır. Blöf oranları çok yüksekse, flaş buhar toplanabilir ve yeniden kullanılabilir. Blöf tankları basınç için derecelendirilmiştir ve kapasite açısından kazan dairesine uyarlanmıştır.

Brülör (yakıcı): Yanma için yakıt ve havayı uygun oranlarda birleştiren ve yakıt-hava karışımının belirli bir alev boyutu ve şekli verecek şekilde kararlı bir şekilde yanmasını sağlayan cihazdır.

 

Buhar Domu (Buhar Dramı): Su borulu buhar kazanlarında bir miktar su ile birlikte buhar depolamaya yarayan bombe başlıklı silindirik bir geometrik yapıya sahip depodur. Kazanda üretilen buharı depolar ve buhar/su karışımı için bir faz ayırıcı görevi görür.
  
Buhar Kazanı:
Yakıtlardan, elektrikten veya nükleer enerjiden ısı enerjisi kullanılarak basınç veya vakum altında suyun ısıtılarak buharın üretildiği, buharın aşırı ısıtıldığı veya bunların herhangi bir kombinasyonunun bulunduğu kapalı basınçlı bir kap.

Buhar Koç darbesi: Bir valfin aniden açılması veya kapanmasından kaynaklanan bir aşırı basınç olayı. Buhar sistemine zarar verebilir.

Buhar Soğutucu: Kızgın buharın sıcaklığını, bulunduğu basınç için doyma sıcaklığına düşürmek için kullanılan bir ekipman parçası. Yaygın örnekler, küçük türbinler ve Venturi su enjeksiyonudur.

Buhar Tablosu:  Su ve buharın termofiziksel özelliklerinin bulunduğu tablodur.

Degazör: Kazan besleme suları içinde çözünmüş halde bulunan oksijen ve karbondioksit gazları korozyona neden olurlar. Degazörler, kazan besi suyunda bulunan oksijen ve karbondioksit gazlarını uzaklaştırmak için kullanılır. Kazan ve yardımcı donanımları ile tesisat elemanlarını oksitlenme, pas veya korozyona neden olan bu gazları besi suyundan uzaklaştırdıkları için faydalıdır. Degazör, Korozyon hasarını azaltmak için besleme suyundaki çözünmüş gazları gidermenin yanı sıra, ayrıca besleme suyunun sıcaklığını kazana girmeden önce yükseltir, böylece buharlaşma ısısı için daha az yakıt gerektirir. Sonuç olarak, kazanın verimi artarken işletme ve bakım maliyetleri azalır.


Doğrudan Kazan verimliliği:
Kazanda üretilen faydalı ısının ısı girdisine oranı Kazan verimi denir. Kapsamlı verimlilik hesaplamaları, elektrik enerjisi tüketiminin yanı sıra yakıt tüketimini de içerebilir.

Dolaylı verimlilik: Termal kayıpların ve ölçülen termal girdi veya çıktının değerlendirilmesi yoluyla termal performansın belirlenmesi.

Doymuş buhar: İçinde su damlacığı bulunmayan buhar. Doymuş buhara genellikle kuru doymuş buhar denir. Doymuş buhar, bir faz diyagramının ıslak buhar ve aşırı ısıtılmış buhar bölgeleri arasındaki faz çizgisi üzerinde yer alır.

Doymuş su: Bir faz değişikliği meydana gelmeden ek ısıyı ememeyen sıvı su.

Duman Sandığı: Yanma gazlarının toplandığı ve bacaya gönderildiği kazanın basınç görmeyen bir parçası.

Duyulur ısı: Bir akışkana eklenen veya akışkandan alınan ve akışkanın sıcaklığında bir değişiklikle sonuçlanan ısı. Örneğin, 50 °C'den 30 °C'ye soğutulan su, duyulur ısıyı uzaklaştırmıştır.

El deliği: Buhar kazanlarının ön kısmında iki adet bulunan kazan su tarafı temizliği için kullanılan küçük kapaklar.

Ekonomizer: Bir kazanın egzoz gazlarından atık ısıyı geri kazanmak ve bu ısıyı besleme suyunu veya başka bir alanı ısıtmak için kullanılan bir ısı eşanjörüdür.

Emniyet ventili: Ayar basıncına geldiğinde basınçlı kaptaki fazla basıncı atmosfere atmaya yarayan vanalardır. Tam kalkışlı emniyet ventili ve oransal kalkışlı emniyet ventilleri olarak iki tipi vardır.

Entalpi: Bir maddenin entalpisi, iç enerjisinin ve basıncı ve özgül hacmi nedeniyle sahip olduğu enerjinin eklenmesinden oluşur, bu nedenle onun özel adıdır. Su için bu, 0.01 °C (273.16 K) ve 0.006112 bar' daki üçlü noktadır.

Entropi: Bir sistemin düzensizliği diye adlandırılır. İş yapıldıkça bir sistemin entropisi artma eğilimindedir.

Faz diyagramı: Katı, sıvı, ıslak, buhar (kızgın) ve gazlı (süperkritik) olmak üzere bölgelere ayrılmış bir akışkanın çeşitli durumlarını gösteren bir diyagram, çizelge veya grafik. Bu bölgeler arasındaki sınırlar genellikle “faz çizgileri” olarak adlandırılır.

Flaş buhar (birinci tip): Sıvı suyun, suyun doyma sıcaklığından daha sıcak bir yüzeyle temas etmesi sonucu oluşan buhar.

Flaş buhar (ikinci tip): Basınç azalmasının bir sonucu olarak oluşan buhardır. Yüksek basınçtaki sıvı su, düşük basınçtaki sudan daha büyük bir entalpiye sahiptir. Yüksek basınçta doymuş bir sıvının basıncı aniden düşürülürse, entalpideki fark, sıvının küçük bir kısmının kaynayarak flaş buhar oluşmasına neden olur. 100 °C'den itibaren buhar kazanının faydalı ısı çıkışının bir ölçüsü – 100 °C ve 1.013 bar'da suyun faz değişiminin entalpisine eşdeğerdir. Bu ölçü normalde kg/saat olarak ifade edilir. 100 °C'de 1 kg/saat 0,627 kW'a eşittir.

Gizli Isı: (Duyulur Isı) maddenin faz değişimi sırasında çevreye verdiği ya da aldığı ısıdır. Su buhar fazına geçmesi için ortamdan ısı alması gerekir.

Mutlak basınç: Tam vakum altında olan bir basınç ölçümüdür. Mutlak basınç ölçümü işletme basıncının, tam vakum (0 psia) değerinden farkı olarak ölçülür. Diğer bir terim olarak Gösterge basıncı olarak adlandırılır.

Gösterge basıncı: Atmosfer basıncına atıfta bulunulan basınç (yani 0 barg = ölçüm anındaki atmosfer basıncıdır). Gösterge basıncı, buhar sistemlerinde en yaygın kullanılan basınç ölçümüdür.

Isınan Akışkan: Kazan veya eşanjör içinde bulunan ısıtılan akışkan türü.

Islak Buhar: Buhar ile birlikte bünyesinde su damlacıkları bulunan yada boru içinde giderken ısısını ilettiği için buhar ve kondens ile birlikte ilerleyen su-buhar karışımı.

İzentalpik: Entalpi kaybının olmadığı bir süreç. Pratikte bu idealleştirilmiş bir durumdur. Bu nedenle, izentalpik verimliliğin alıntılandığı bir cihaz, gerçek performansını, mükemmel verimli olması durumundakiyle karşılaştırılır.

İzentropik: Sabit entropi ile gerçekleşen bir süreçtir.

Kalorifer Kazanı (merkezi ısıtma kazanı): İçinde buhar üretilmeyen ve ısıtma amacıyla sıcak suyun dolaştırılıp tekrar kazana geri döndürüldüğü kazan.

Kalorifik Isıl Değer : Bir yakıtın birim kütlesi başına toplam enerji miktarı.

Karşı basınçlı kazan: Karşı basınçlı yanma sayesinde brülör alevi aynı külhan içinde ters çevrilir. Geri dönen sıcak gazlar, tam yanma ve daha temiz baca gazları sağlamak için bir kez daha brülör alevi ile buluşmaya zorlanır. Ters dönen alev tarafından üretilen yoğun ısı, esas olarak radyasyon ısı transferi yoluyla suya etkin bir şekilde aktarılır. Radyasyon ve konveksiyon ısı transferinin bir kombinasyonu ile kazanın ardışık geçişleri sırasında tam bir ısı transferi elde edilir.

Kazan beygir gücü : Bir buhar kazanının faydalı çıktısının bir ölçüsü. 1 kazan beygir gücü, 100 °C'de ve bir saatte (9,8 kW) 15.6 kg buhar üretimine eşdeğerdir.

Kazanın kavrulması: Buhar kazanı içindeki suyun azalması ve yeniden su beslemesi olmaması nedeniyle buhar kazanında su kalmaması olayıdır. Bu durumun devam etmesi durumunda brülör hala ateşleme yapmaya devam ederse kazan metalinin direk yüksek ısıya maruz kalarak kazan için tehlike arz edecek durumdur.

Kazan terlemesi: Gerek buhar kazanı gerekse ısıtma kazanının ilk çalıştırma anından işletme rejimine gelene kadar geçen süreçte sıcak yanma gazlarının kazanın soğuk yüzeylerine çarparak bünyesindeki su buharının yoğuşarak kazan kapılarından sızması olayıdır.

Kızgın buhar: Doyma çizgisinin üzerinde ancak kritik noktanın altında olan su buhardır. Örneğin, izobarik koşullar altında doymuş buhara ısı eklenirse, sıcaklığı artacak ve buhar aşırı ısınacaktır. Kızgın buhar gaz değil buhardır. Güç üretimi veya daha az yaygın olarak proses uygulamaları için kazanlarda çok yaygın olarak üretilir. 

Kızgınlık dereceleri: Kızgın buhar genellikle basıncı ve kızgınlık dereceleri ile tanımlanır. Kızgınlık dereceleri, buharın gerçek sıcaklığı ile buhar basıncındaki doyma sıcaklığı arasındaki sıcaklık farkıdır. Böylece, 10 bar'da ve 199.9 °C'lik bir son sıcaklıkta aşırı ısıtılmış buhar, 20 derecelik bir aşırı ısıya sahip olacaktır. (Doyma sıcaklığı 179.9 °C'dir).

Kondens Tankı:  Tesislerde buhar kullanımının ardından geriye kalan yoğuşan kondens suyunu etkin bir şekilde değerlendirilmesi, enerji verimliliği ve kaynak tasarrufu açısından son derece önemlidir. Kondens tankları, kazanın çalışma sürecinde oluşan su buharının soğuyarak suya dönüştüğü anlarda bu suyu toplar ve depolar. Bu tanklar, bu suyun tekrar kazana geri döndürülerek enerjinin daha verimli bir şekilde kullanılmasını sağlar.

Kondenstop: Kondensi buhardan ayıran ve dağıtım sisteminden uzaklaştıran bir cihazdır.

Kritik nokta: Bir maddenin sıvı, buhar ve gaz fazlarının termodinamik dengede olduğu nokta. Su için bu, 221.2 bar basınçta ve 374.15 °C (647.30 K) sıcaklıkta gerçekleşir.

Ana buhar vanası: Buhar kazanının buhar çıkış hattına bağlanan vanadır.

Kuruluk Oranı: Buhar kazanı içinde üretilen buharda su zerrecikleri bulunur. Kütlece %98 buhar ve kütlece %2 doymuş sıvı içeren bir ıslak buhar karışımının kuruluk oranı 0.98’dir.

Mollier diyagramı: Buharın termofiziksel özelliklerinin grafiksel olarak gösterilmesidir. Temel veriler, buhar tabloları ile aynıdır. Bir Mollier grafiği, bir maddenin termodinamik özelliklerini gösterir: entropi, entalpi, sıcaklık, basınç, özgül hacim ve kuruluk oranı. Termodinamik özelliklerden herhangi ikisi biliniyorsa, diğerleri diyagramdan okunabilir.

Net Kalorifik Değer : Bir yakıtın birim kütlesi başına toplam enerji içeriği eksi yanma sonucu oluşan suyun buharlaşma gizli ısısının enerji içeriği.

Özgül ısı kapasitesi: 1 kg maddenin sıcaklığını 1 Kelvin [kJ/(kg K) veya kJ/(kg °C)] yükseltmek için gereken ısı miktarı.

Patlama kapağı: Brülör ilk ateşleme sırasında külhan tarafında oluşan fazla gaz basıncının atılmasını sağlayan külhana direk olarak açılan yaylı kapak.

Pompa Kavitasyonu: Doyma sıcaklığına yakın veya doyma sıcaklığındaki bir sıvı, buhar kabarcıkları içerebilir. Bunlar sıklıkla kendiliğinden patlar. Patlayan baloncuklar için kullanılan terim “kavitasyon”dur. Kazan dairelerinde besleme pompasının basınç tarafında bazen kavitasyon gözlemlenir. Besleme suyu yeterince sıcaksa ve yeterli basınç yoksa su doyma sıcaklığına yakın olacak ve buhar kabarcıkları oluşacaktır. Su pompadan geçerken alçak basınç tarafından yüksek basınç tarafına doğru hareket eder. Basınçtaki artış nedeniyle, su artık doymamıştır ve buhar kabarcıkları anında patlayarak şok dalgaları oluşturur. Bu şok dalgaları, pompada önemli hasara neden olabilir.

Spesifik enerji tüketimi: Ürün birimi başına enerji tüketimi veya yakılan yakıt birimi başına üretilen buhar birimleridir.

Spesifik: Bir maddenin, kilogramı başına tanımlanan bir özelliği, örn. özgül ısı kapasitesi.

Su Borulu Kazan: Yanma ürünleri boru dışından taşınımla ısısını boru içindeki suya iletir. Alev duman borulu kazanın aksine su borular içinde hareket eder. Buharın birikmesi için üzerinde bir buhar domu konumlandırılmıştır.

Su Taşınması: Sıvı su damlacıkları, köpük veya katı parçacıklar buhar ile tesisat borularının içinde hareket etmesidir.

Süperkritik buhar: Basıncı ve sıcaklığı kritik noktanın üzerinde olan buhar. Süper kritik buhar bir gazdır, buhar değildir.

Üç geçişli kazan: Bir külhan (alev gömleği) ve iki konvektif geçiş ile tasarlanmış bir kazan tipidir. Yanma külhanda oluşur. Yanma sonucu oluşan sıcak gazlar külhandan, arka cehenneme oradan da 2. geçiş borularına geçer.  Buradan ön duman sandığına ulaşır tekrar ters yönden 3. Geçiş borularından duman sandığına oradan da bacaya intikal eder.

Toplam çözünmüş katılar (TDS): Bir buhar kazanı buhar üretirken besleme suyunda bulunan çözünmüş katıları konsantre eder. Konsantre katıların bir kısmı çözülmüş halde kalır. Bu konsantrasyon genellikle milyonda bir kısım olarak ifade edilir. Aşırı TDS, kazan içindeki suyun serbest yüzeyinde köpürmeye neden olabilir. Korozyonu arttırdığı ve seviye kontrollerinin çalışmasını olumsuz yönde etkileyebileceği için bu istenmeyen bir durumdur.

Üçlü nokta: Bir maddenin katı, sıvı ve buhar fazlarının termodinamik dengede olduğu sıcaklık ve basınçtır. Su için üçlü nokta 273.16 K (0.01 °C) ve 0.006112 bar'dır.Waste heat: Sensible heat in non-combustible gases.

Üst blöf: Su içinde bulunan bazı kimyasal maddeler buharlaşma sonucu buhara geçemeyeceği için buhar jeneratörü gövdesi içinde askılı kalmaktadır. Sudan hafif olan bu maddeler su üzerinde birikerek derişimi artmaktadır. Çözünmüş ya da askıda kalmış bu katı maddeleri belirlenen sınırlara çekebilmek için yüzey blöf işlemi yapılmalıdır.

Yoğuşma: Kondens oluşumu,  Buhar taşıyan tesisatlarda boru duvarlarından ısı kaybı nedeniyle buhar ısısı düşmesi nedeni ile buharın bir kısmı faz değiştirerek yoğuşarak suya (kondens) dönüşür. Koç darbesini önlemek ve buharın kalitesini korumak için buhar kapanları (kondenstop) kullanılarak yoğuşan su kondens tankına döndürülür. Buharlı işlemler sadece buharın gizli ısısını kullanır, böylece tüm buhar tekrar sıvı faza geçer. Kondens, normal olarak yeniden kullanım için kazan dairesine geri gönderilir. Ancak bazı sistemlerde kondens geri dönüştürülmez. Bu genellikle, açık buhar kullanan işletmeler (beton, gıda vs) için geçerlidir.

© Copyright 2024 itimat kazan - Tüm Hakları Saklıdır İkitelli Organize Sanayii Bölgesi Pik Dökümcüler Sanayi Sitesi A-5 Blok No:15 Başakşehir / İstanbul (Merkez) Telefon : 0090 (212) 485 1 993 - E-Posta : itimat@itimatkazan.com.tr TÜRKÇE - ENGLISH - RUSSIAN Tasarım : GWT